Gerechtsgebouw Zutphen
In het najaar van 2023 heb ik het gerechtsgebouw in Zutphen onderzocht in opdracht van het Rijkvastgoedbedrijf.
Het gerechtsgebouw in zijn oorspronkelijke vorm (Drieënhuizen (Uitgever), collectie Erfgoedcentrum Zutphen, SZU002026153).
Het gerechtsgebouw aan de Martinetsingel in Zutphen werd in 1887 op het Slijkbolwerk gebouwd naar ontwerp van W.C. Metzelaar, ingenieur-architect van de gevangenissen en de rechtsgebouwen bij het departement van Justitie. Achter het gerechtsgebouw werd gelijktijdig een huis van bewaring gebouwd (dat geen onderdeel van het onderzoek was). Het gerechtsgebouw bestond uit een centraal geplaatste zittingszaal van twee bouwlagen hoog met daaromheen de overige vertrekken van één bouwlaag hoog. De entree bevond zich in het middenrisaliet en bestond uit een hoge getoogde open doorgang naar een portiek met een binnentrap naar de entree op de bel-etage.
Schetsen van de ontwikkeling van het gerechtsgebouw in Zutphen door de tijd (Eva Osinga).
In 1953 werd de achtervleugel verhoogd. De oorspronkelijk kroonlijst en kapconstructie werden daarbij waarschijnlijk herplaatst op een hoger niveau. De nieuwe gevel daartussen werd identiek vormgegeven aan de rest van de gevel, zodat een naadloos geheel ontstond.
Boven: Het gerechtsgebouw in zijn oorspronkelijke vorm (Drieënhuizen (Uitgever), collectie Erfgoedcentrum Zutphen, SZU002026153). Onder en rechts: Het gerechtsgebouw na de verbreding (blauwe pijlen) en verhoging (rode pijlen) in 1957 (Fotograaf P. van Galen, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 272.383). Midden: een combinatie van beide foto’s, bewerkt door Eva Osinga.
In 1957 werd de voorvleugel verhoogd en met drie vensterassen verbreed op dezelfde manier als de verhoging in 1953. Bovendien werd de entree gewijzigd. Voor het gebouw werd een bordes met buitentrappen gemaakt. Ook hierbij werd de detaillering van de oorspronkelijke gevel gekopieerd, zodat een naadloos geheel ontstond.
De zittingszaal in 1907 (Montijn et al, 1989 p.45) en de zittingszaal, na de verbouwing in 1959 (Collectie Rechtbank Zutphen).
In 1959 de werd dubbel hoge zittingszaal met hoog geplaatste vensters verbouwd. Het plafond van de zittingszaal werd verlaagd, doordat er net onder de vensters een vloer werd gebracht, op het vloerniveau van de zolder van de voor- en achtervleugel. Op de zolder kwamen een kantine en kantoren. De zittingszaal had nu geen vensters meer en daarom werden gaten in de wanden naar de zijvleugel gemaakt. De zijvleugels kregen lichtstraten langs het centrale bouwdeel, zodat het daglicht via de zolders van de zijvleugels (op het niveau van de verdiepingsvloer van de voor- en achtervleugel) naar de zittingszaal kon. De interieurafwerkingen van de zittingszaal werden bij deze verbouwing geheel vernieuwd.
Een maquette van de geplande nieuwbouw achter het gerechtsgebouw (Fotograaf J.S. Krijnen, collectie Erfgoedcentrum Zutphen, 0478_0545_041194_0013).
In 1995-1997 vond een ingrijpende verbouwing plaats onder leiding van rijksbouwmeester Rijnboutt. Het huis van bewaring werd gesloopt, de contouren van het Slijkbolwerk werden hersteld en achter het gerechtsgebouw dat bleef staan, kwam een grote uitbreiding met nieuwbouw (dat geen onderdeel van het onderzoek was). Het gerechtsgebouw uit 1887 werd gerenoveerd. De entree uit 1957 werd gesloopt. Voor de nieuwe entree greep men terug op de oorspronkelijke situatie; een portiek met binnentrap. De getoogde doorgang werd echter afgesloten met een glazen pui. De entree daarachter, met binnentrap, werd eigentijds vormgegeven. De centrale zittingszaal werd verbouwd tot ontvangsthal (de zittingszaal werden naar de nieuwbouw verplaatst). Een loopbrug naar de nieuwbouw werd op de achtergevel van het gerechtsgebouw aangesloten. Intern vonden vele wijzigingen plaats en nagenoeg alle interieurafwerkingen werden vernieuwd.
Het gerechtsgebouw in 2023.
