Boerderij in Breda

In het voorjaar van 2023 onderzocht ik voor een particulier een boerderij aan de Raamschoorseweg in Breda.

Faseringstekening van de bouwmassa’s (Eva Osinga).

Bouwfase 0: De kern van de boerderij stamt waarschijnlijk uit de achttiende eeuw. De boerderij bestond uit een woonhuis met bijna vierkante plattegrond bestaande uit een binnenhaard, met een kookschouw tegen de kopgevel, en een zone met opkamer en (melk)kelder. De brandmuur scheidde het woonhuis van de stal. De stal was iets breder van het woonhuis en bestond uit een voorstal, met sopketel voor het koken van veevoer tegen de brandmuur, en een potstal. Het woonhuis was opgetrokken in metselwerk. De stal had mogelijk houten gevels. Woonhuis en stal hadden een gezamenlijke zolder en waren gedekt met een rieten kap. Naast het metselwerk van het woonhuis en de houten constructie, dateren ook de kookschouw, de voordeur en twee deuren in het interieur uit de bouwtijd.

De kapconstructie in de stal in 2023.

Bouwfase 1: Eind achttiende of begin negentiende eeuw vond een uitbreiding van de stal plaats. De kadastrale minuut van 1824 laat deze situatie zien. Aan de straatkant werd de potstal verlengd. Dit deel van de kapconstructie en een deel van het metselwerk stammen uit deze periode.

Bouwfase 2: Tussen 1824 en 1910 werden zowel het woonhuis als de stal uitgebreid. Het woonhuis werd aan de kant van de kopgevel verlengd. Op de begane grond kwam een woonkamer met schouw en inbouwkasten. Het oorspronkelijke woonhuis kreeg nieuw venster met dezelfde kozijnen en ramen als de uitbreiding. De potstal werd wederom verleng richting de straat.

De boerderij in 1976 (Fotograaf L.M. Tangel, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 178.766).

Bouwfase 3: Vermoedelijk werden in de eerste helft van de twintigste eeuw een deel van de gevels van de stal opgetrokken in metselwerk. Beide geveldelen kregen een ijzeren stalraam.

Bouwfase 4: Tussen 1910 en 1962 werd de stal aan de zuidwestkant flink uitgebreid. Deze uitbreiding hing waarschijnlijk samen met de wijziging van potstal naar grupstal. Het nieuwe staldeel kreeg betonnen gevels en een dak van golfplaten. De stalvloer werd uitgevoerd in beton en van voer- en mestgoten voorzien.

De boerderij en het erf in 1976 (Fotograaf L.M. Tangel, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 178.767 en 178.769).

Bouwfase 5: Vermoedelijk werd in de eerste helft van de twintigste eeuw de kookschouw afgetimmerd met een houten wand. Op de zolder werd een slaapkamer afgetimmerd. Daarnaast stammen waarschijnlijk veel interieurafwerkingen in het woonhuis uit deze periode.

Bouwfase 6: Relatief recent (na 1981) is de zone aan de straatkant van het woonhuis ingrijpend gewijzigd. De opkamer en (melk)kelder werden verwijderd en er werden een keuken, wc en badkamer gemaakt. Deze ruimtes werden van nieuwe afwerkingen, deuren, kozijnen en ramen voorzien. De scheidingswanden die de wc vormen werden nieuw geplaatst en in de gevel werd een nieuw venster voor de wc gehakt.