Oudemanhuispoort te Amsterdam
In 2019 en 2020 heb ik drie bouwhistorische verkenningen gemaakt voor de Universiteit van Amsterdam in het kader van de herontwikkeling van het Oudemanhuispoort complex in het centrum van Amsterdam. De onderzoeken waren onderdeel van een reeks van onderzoeken door verschillende bouwhistorici naar alle onderdelen van het complex.
Bron: 1meter98 architecten.
Het eerste onderzoek betrof een rij van acht grachtenpanden de Oudezijds Achterburgwal. De parcelering van dit gebied, dat aansluit op het voormalige Oudemannenhuis, gaat terug tot de zeventiende eeuw, maar de panden die erop staan stammen grotendeels uit de achttiende eeuw. In het begin van de jaren 1960 heeft een grote verbouwing plaatsgevonden waarbij de panden intern met elkaar werden verbonden om zo beter te kunnen functioneren als onderdeel van het Universiteitscomplex van de Oudemanhuispoort. Grote delen van het interieur werden verwijderd, inclusief alle bestaande trappen, om plaats te maken voor een moderne invulling. Voor het exterieur van de panden werd gekozen voor een historiserende aanpak. Twee panden werden geheel opnieuw opgetrokken, met een moderne constructie van beton en staal maar met een historiserend exterieur.
Tekeningen uit 1964 (bron: archief Bouw en Woningtoezicht Amsterdam).
Hetzelfde gebeurde ook aan de andere kant van het bouwblok, op de hoek van de Kloveniersburgwal en de Slijkstraat, waar mijn tweede onderzoek plaatsvond. Hier stonden drie achttiende-eeuwse pandjes, met mogelijk een oudere kern. Het hoekpandje werd in 1963 samen met de rest van de bebouwing aan de Slijkstraat gesloopt. De panden ernaast bleven in de stutten achter om in 1970, inmiddels totaal verkrot, aangewezen te worden als rijksmonumenten. Deze status kon echter niet voorkomen dat de panden in 1975 geheel gesloopt werden. In 1979 werden de drie pandjes opnieuw opgetrokken met historiserende gevels, waarin de bouwfragmenten die in het register van rijksmonumenten vermeld stonden (en dus bewaard werden) een plek kregen.
Foto’s uit 1969 en 1980 (bron: Stadsarchief Amsterdam).
Tot slot onderzocht ik het ‘Leupen-pand’ op de hoek van de Oudezijds Achterburgwal en in de Slijkstraat. Dit pand werd door architect Jan Leupen in twee fases ontworpen en gebouwd tussen 1961 en 1966. Het pand sluit aan de Oudezijds Achterburgwal aan op het rijtje grachtenpanden dat ik als eerste onderzocht, aan de achterkant staat het tegen het voormalige Oudemannenhuis en aan de Slijkstraat loopt het pand bijna door tot aan de drie herbouwde pandjes uit mijn tweede onderzoek. Leupen ontwierp een zorgvuldige compositie van bouwdelen om een binnenplaats waarbij rekening werd gehouden met de aansluiting op alle omliggende bebouwing en plannen.
Impressie door Jan Leupen van de Oudezijds Achterburgwal (bron: archief UvA).
